هشدارهای پیاپی مسئولان ناجا و اخبار جراید و خبرگزاری‌ها در یک سال اخیر، به وضوح حاکی از آن است که حرکت چراغ خاموش و خزنده شرکتهای هرمی در پوشش شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای در حال افزایش است.
به نقل از خبربزار، با بررسی اخبار خبرگزاری‌ها و زیر ذره‌بین قرار دادن صفحات حوادث روزنامه‌ها به وضوح می‌توان حرکت چراغ خاموش و خزنده شرکتهای هرمی در پوشش شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای را مشاهده کرد. البته این رویش مجدد شرکتهای هرمی، اینبار با نقاب فریبنده بازاریابی و حمایت از تولید ملی، قد علم کرده است.
از سوی دیگر این نوع کلاهبرداری‌ها دامنه وسیعی در کشور پیدا کرده است چراکه در یک سال گذشته اخبار مربوط به کشف باندهای شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای متخلف بارها از طریق پلیس آگاهی استان‌های مختلفی همچون بوشهر، همدان، اراک، زنجان، تهران و غیره به گوش رسیده است.
هشدارهای پیاپی مسئولان ناجا در مورد بازاریابی شبکه‌ای
سال گذشته رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتای ناجا در مورد گسترش رو به رشد کلاهبرداری در پوشش شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای به شهروندان هشدار داده بود. سرهنگ علی محمد رجبی با بیان اینکه هیچ شرکت هرمی مجوز قانونی برای فعالیت در کشور را ندارد، گفته بود که بازاریابی شبکه‌ای محملی برای کلاهبرداران هرمی شده است تا به اقدامات مجرمانه خود در پوشش جدیدی ادامه دهند.
سرهنگ مهدی شکیب یکی دیگر از مسئولان پلیس فتا نیز اخیراً اذعان داشته است که بسیاری از شرکتهای هرمی با استفاده از شعارها و تبلیغات بازاریابی شبکه‌ای در حال اغواگری و جذب جوانان هستند، اما هیچ‌کدام از آن‌ها شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای نبوده و حتی مجوزی در این خصوص برای فعالیت ندارند.
پورسانت هرمی منبع مهم درآمد شرکتهای بازاریابی
تفاوت عمده بین شرکتهای هرمی و بازاریابی شبکه‌ای، بحث معامله و خرید و فروش محصول است، یعنی شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای در دنیا موظف هستند یک کالای مصرفی را به فروش برسانند. اعضاء این شرکت‌ها با خرید محصول از امتیاز کسب کرده و تخفیف می‌گیرند و سپس این کالا را به دیگران می‌فروشند. با این حال ماهیت ذاتی هر کسب و کار‌های هرمی و شبکه‌ای در ایران یکسان است چراکه افراد با افزایش زیرمجموعه‌های خود به سود می‌رسند و خلق ارزش افزوده اهمیت کمتری دارد.
درآمدزایی در شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای از دو روش «فروش شبکه‌ای» و «پورسانت عضویابی» صورت می‌گیرد. اما متأسفانه در حال حاضر بسیاری از این شرکت‌ها در عمل محصولی را به فروش نمی‌رسانند و با اکتفا به پورسانت عضو یابی دقیقا مسیری مشابه با فعالیت شرکتهای هرمی در پیش می‌گیرند. به طور معمول اگر این شرکت‌ها بر فروش کالا نیز تمرکز کنند، به دلیل زنجیره اعضای هرمی پر‌تعدادی که دارند، در نهایت محصولات بسیار بی‌کیفیت و گران قیمتی را به دست مصرف‌کننده می‌رسانند.
علت این موضوع را می‌توان در ذات این نوع از بازاریابی مشاهده کرد، به عبارت دیگر در نتورک مارکتینگ، هیچ کالا یا ارزش افزوده‌ای تولید نمی‌شود؛ بلکه تنها یک کالا دست به دست می‌شود و افراد تنها نقش دلال‌هایی را دارند که در دام شبکه سازی این شرکت‌ها افتاده‌اند.
شیوه فروش محصولات شبکه‌ای هم بدین صورت است که فرد ابتدا در این شرکت‌ها عضو می‌شود و به ازای هر مقدار خریدی که از شرکت بازاریابی، طی بازه زمانی مشخص مثلا 1 ماهه انجام می‌دهد، درصدی را به عنوان پورسانت بدست می‌آورد. عضویابی در این شرکت‌ها نیز همانند شرکتهای هرمی بدین صورت است که فرد پس از مدتی کار کردن، 1 تا 3 نفر را زیر مجموعه خود قرار می‌دهد و آنان نیز افرادی را وارد مجموعه خود می‌کنند تا بدین ترتیب هر لیدر (بالادستی) از فروش زیر مجموعه‌هایش نیز درآمدی کسب کند.
کلکسیونی از تخلفات شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای
فصلنامه دانش انتظامی سمنان وابسته به ناجا در یکی از مقاله‌های خود به آسیب شناسی شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای پرداخته است، در این مقاله تخلفاتی که شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای در حین فعالیت خود انجام داده‌اند، احصا شده است. بر اساس این گزارش، این شرکت‌ها تخلفاتی از قبیل خریدهای اجباری و عدم بازپس گیری کالا، رعایت نکردن محدودیت سطوح پرداخت پورسانت تا 3 سطح، فعالیت در شعب غیرقانونی، ارائه محصولات بی‌کیفیت گرانتر از قیمت بازار؛ انجام می‌دهند که همگی جزء مواردی است که در صورت عدم رسیدگی جدی توسط شرکت‌ها و حل نشدن آن‌ها، آینده این صنعت را با مخاطرات جدی روبرو خواهد ساخت.
علاوه بر این، بر اساس این گزارش، به جهت پیشگیری از به وجود آمدن شائبه هرمی بودن این شرکت‌ها و بنابر ضوابط نهادهای نظارتی، شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای موظف هستند که تا سقف مبلغ مشخصی، پکیج محصولات خود را به اعضاء جهت بازاریابی عرضه کنند. اما معمولا در هنگام مواجهه با تذکر نهادهای نظارتی در مورد رعایت سقف قیمت، به جای هدایت مجموعه خود در مسیر قانونی به دنبال دور زدن قانون به رو‌ش‌های گوناگون هستند.
بر این اساس، شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای به علت موانع قانونی برای فروش کالا‌های گران قیمت به بازاریابان، خریدهای آن‌ها را خرد می‌کنند. به عنوان مثال به جای فروش اولیه یک میلیون تومانی، این فروش‌ها را به چند فروش سیصد هزارتومانی تبدیل می‌کنند. بنابراین این سودجویان از یک سو برای دور زدن نهادهای نظارتی و رعایت ظاهری سقف قیمتی و از سوی دیگر برای جذب جوانان ساده لوح و بی‌پول، اقدام به فروش محصولات خود در تعداد زیاد و مبالغ کمتر می‌کنند.
80 درصد بازاریابان شبکه‌ای درآمدی کمتر از یک میلیون تومان دارند
جوانان جویای کار در نگاه اول به ظاهر لیدرهای بالادستی این شرکت‌ها توجه کرده و تصور می‌کنند که همه افراد می‌توانند در این صنعت به درآمدهای بالا دست پیدا کنند.
بر اساس یک پژوهش میدانی که وزارت ورزش و جوانان در فصلنامه علمی راهبردی ورزش و جوانان منتشر کرده است، بعد از بررسی تعدادی از فعالان بازاریابی شبکه‌ای استان یزد از سال 95 تا 97 مشخص شد که با وجود ورود کثیری از افراد به بازاریابی شبکه‌ای، تنها تعداد محدودی از لیدرها به سودهای کلان دست پیدا می‌کنند و مابقی اعضاء عمدتاً به پورسانت‌های حداقلی اکتفا کرده‌اند.
در حال حاضر در کشور ما 24 شرکت بازاریابی شبکه‌ای دارای مجوز فعالیت هستند. حسب تحقیقات در شرکتهای فعال حدود80 درصد از بازاریابان درآمد کمتر از یک میلیون تومان در ماه دارند (در برخی از شرکت‌ها این آمار بالای 90 درصد است) و کمتر از 0.1درصد از تعداد کل بازاریابان درآمد بالای 10 میلیون تومان داشته اند.
بنابراین ادعای لیدرهای شرکت های بازاریابی شبکه‌ای مبنی بر دستیابی به درآمدهای بیش از 10 میلیون تومان به صورت ماهیانه برای تمامی افراد صحت نداشته و واقعیت این است بیشتر افراد عضو در این شرکت‌ها فقط سود و پورسانت حداقلی زمان خرید کالای شخصی خود را بعنوان درآمد دریافت می‌کنند.
به نظر می‌رسد که خانواده‌ها و جوانان جویای کار بهتر است قبل از هرگونه مراجعه و عضویت در این شرکت‌ها، ابتدا به سایت دبیرخانه نظارت بر عملکرد شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای وزارت صمت به آدرس easnaf.ir مراجعه کرده و شرکتهای دارای مجوز را شناسایی و احراز کنند و در صورت بروز هرگونه تخلف و کلاهبرداری مراتب را به درگاه پلیس فتا به آدرس cyberpolice.ir گزارش دهند. همچنین سامانه پیامکی 30006082 در دسترس شهروندان قرار گرفته تا نسبت به استعلام و احزار هویت هرگونه شرکتهای هرمی و بازاریابی شبکه‌ای مبادرت نمایند.
