در کنار ابعاد سیاسی-امنیتی سفر مصطفی الکاظمی به تهران در سایه تحولات اخیر منطقه ، بحث افزایش تبادلات تجاری میان دو کشور نقش پررنگی در محور گفتگوی نخست‌وزیر عراق با مقامات ایرانی دارد.
به نقل از خبربزار ، پیشینه روابط ایران و عراق در سایه پیوندهای فرهنگی و جغرافیایی نشان می‌دهد که مناسبات میان این دو کشور فارغ از اینکه چه دولتی در عراق و با چه گرایشی روی کار باشد، همچنان به قوت خود ادامه دارد. این روابط به ویژه بعد از حمله گروه تروریستی داعش به عراق در سال 2014 و حمایت بی دریغ جمهوری اسلامی ایران از عراقی‌ها و نقش انکارناپذیر آن در شکست تروریسم، در بعد امنیتی و ملی گسترش یافت و محبوبیت ایران در میان مردم عراق تقویت شد؛ موضوعی که خوشایند آمریکایی‌ها نیست.
رویکرد دولت الکاظمی در ماهیت روابط با ایران
دولت «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق هم زمانی کار خود را در این کشور آغاز کرد که منطقه و به ویژه صحنه عراق دوره پرتنشی را در سطح سیاسی و اقتصادی پشت سرمی‌گذاشت. البته عملکرد دولت الکاظمی طی دو سال گذشته نشان می‌دهد که رویکرد وی در بسیاری از موارد با «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر سابق عراق که گرایش ضد آمریکایی داشت متفاوت است. اما با این وجود الکاظمی نمی‌خواهد مولفه‌های رابطه با ایران را نادیده بگیرد.
علاوه بر آن الکاظمی شخصیتی بیگانه با جمهوری اسلامی ایران نیست؛ زیرا چه در دوران مبارزه علیه رژیم صدام و چه بعد از اینکه ریاست سازمان امنیت عراق را در 2016 به دست گرفت، با ایران و مقامات عالی رتبه ایرانی ارتباط داشته و چند بار به تهران سفر کرده و با حال و هوای ایران کاملا آشناست. او در دوره دولت «حیدر العبادی» و همچنین دولت «عادل عبدالمهدی» از نزدیک با روند مناسبات جمهوری اسلامی ایران و عراق و اولویت بندی‌ها در این مناسبات آشنا بود.
به همین دلیل ادامه مناسبات با جمهوری اسلامی ایران با همان ماهیت سابق در دوره الکاظمی نیز ادامه دارد و در همین راستا وی امروز یکشنبه در راس هیئتی وارد تهران شد و دیدار دوجانبه‌ای با سید «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور کشورمان برگزار کرد.
اهداف سفر الکاظمی به تهران
سفر الکاظمی به تهران در میان تحولات منطقه‌ای بعد از شکست آمریکا در افغانستان و افزایش فشارها برای اخراج نظامیان ایالات متحده از کشورهای غرب آسیا و به ویژه عراق، می‌تواند دارای ابعاد مختلف سیاسی و امنیتی باشد. اما آنچه قابل توجه به نظر می‌رسد این است که سفر وی به فاصله کوتاهی از اجلاس بغداد صورت گرفته و بر همین اساس کارشناسان معتقدند که پی گیری اهداف نشست بغداد، مساله تبادل انرژی میان دو کشور، ادامه گفت وگوها میان ایران و عربستان در بغداد ، موضوع امنیت و اهمیت همکاریهای مشترک بین دو کشور جهت مبارزه با گروه‌های تروریستی از جمله اهداف و موضوعات قابل بررسی در این سفر خواهد بود.
گذشته از مسائل سیاسی و امنیتی انتظار می‌رود که موضوعات مربوط به مبادلات تجاری و بازرگانی به ویژه در زمینه برق و گاز یکی از مهم ترین اهداف حضور الکاظمی در ایران باشد، امری که مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق در نشست خبری مشترک با آیت الله سید ابراهیم رئیسی بدان اشاره کرد و گفت: امروز روابط و پروژه‌های اقتصادی از جمله خط‌آهن بصره- شلمچه را بررسی کردیم. همچنین تبادلات تجاری و گسترش آنها را به‌نحوی که به‌مصلحت هر دو کشور باشد بررسی کردیم.
افزایش مبادلات تجاری ایران و عراق
عراق در سالهای اخیر یکی از شرکای بزرگ اقتصادی و تجاری ایران بوده اما این امر به دلیل ضعف اقتصادی عراق به صورت یک طرفه بوده و دولت الکاظمی اکنون می‌کوشد این قاعده را به معادله‌ای دو طرفه تبدیل کند.
یکی از مشکلات اصلی پیش روی عراق در طی سالهای اخیر که آمریکا اجازه ورود این کشور به حوزه انرژی از جمله برق را نداده، کمبود نیروگاه‌های برق و ضعف زیرساخت‌های این صنعت است که نیاز مبرم کشور را به واردات برق پررنگ تر ساخته و کمبود برق همچنان یکی از بحران‌های اصلی عراق است. در طی این سالها با توجه به روابط راهبردی و استراتژیک میان دو کشور جمهوری اسلامی ایران و عراق به ویژه در زمینه اقتصادی، ایران تنها تامین کننده بخش زیادی از برق عراق بوده است.
در همین راستا به سرانجام رساندن پروژه‌های بزرگی مانند اتصال ریلی یا شبکه برق و اجرایی کردن سازوکار مالی فرصت‌های مهمی است که می‌تواند جهشی در مناسبات اقتصادی دو کشور ایجاد کرده و بازارهای آسیای میانه و جنوب شرق آسیا را به روی عراق بگشاید.
اراده عراق و ایران برای توسعه کریدور ریلی
ایران و عراق پیشتر درباره اجرایی کردن توافقات بین دو کشور از جمله اتصال راه آهن میان دو طرف از طریق خرمشهر به بصره ، گفت‌وگو کرده‌اند. با این اتصال، خط راه‌آهن خرمشهر- بصره به راهگذر بین‌المللی (کریدور) شمال- جنوب و شرق- غرب می‌پیوندد و عراق می‌تواند بعنوان بخشی از طرح ریلی و خاکی راه ابریشم، کالاهای خود را از مسیر ایران به دیگر مناطق جهان- از اوراسیا تا اروپا- صادر کند.
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور در نشست خبری پس از دیدار و گفت‌وگو با مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق طی سخنانی در این باره گفت: آقای نخست‌وزیر خبر خوبی برای لغو روادید بین دو کشور دادند و اراده عراق و ایران برای توسعه کریدور ریلی و ارتباط شلمچه با بصره که قرار است با سرعت انجام گیرد، با دستور ایشان و پیگیری وزرای مربوطه در ایران و عراق دنبال خواهد شد.
«حسین امیر عبداللهیان» وزیر خارجه کشورمان نیز در جریان اجلاس بغداد اعلام کرد که حجم تبادلات تجاری ایران و عراق حدود 13 میلیارد دلار است و دو کشور تلاش دارند این رقم را به 30 میلیارد دلار ارتقا دهند.
سال گذشته نیز نخست وزیر عراق درباره روابط اقتصادی ایران و عراق گفته بود که مبادلات تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و عراق بسیار بزرگ است و انتظارات ما این است که به بیش از 21 میلیارد در سال برسد.
افزایش تبادلات مالی و بانکی میان دو کشور نیز از جمله دیگر موضوعات قابل بررسی در سفر الکاظمی به تهران است که سازو کار آن پیشتر ایجاد شده و اخیرا حدود یک و نیم میلیارد دلار از پولهای ایران در عراق بر اساس موافقت نامه‌ای که بین بانکهای مرکزی ایران و عراق به امضا رسید به داخل ایران منتقل شده است.
اهداف سیاسی و امنیتی الکاظمی از حضور در ایران
در خصوص اهداف سیاسی و امنیتی سفر مصطفی الکاظمی به تهران یک منبع نزدیک به الکاظمی گفت که در این سفر نخستین دیدار ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران با نخست وزیر عراق انجام خواهد شد و علاوه بر مساله تبادل انرژی میان دو کشور، امنیت و پرونده منطقه مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ موضوعی که آیت‌الله ابراهیم رئیسی در سخنان امروز خود بدان اشاره کرد و گفت که توسعه این روابط بین دو کشور خلاصه نمی‌شود و نقش‌آفرینی دو کشور در منطقه، در جهان و ارتباطات بین‌المللی می‌تواند تأثیرگذار باشد.
بحث اربعین و درخواست ایران برای افزایش سهمیه کشورمان جهت شرکت در راهپیمایی اربعین حسینی نیز از جمله محورهایی است که در سفر الکاظمی به تهران مورد بررسی قرار گرفت که آیت الله رئیسی در نشست خبری با الکاظمی بدان اشاره کرد و از قول نخست وزیر عراق برای افرایش تعداد زوار تا میزانی که امکان دارد خبر داد.
بنا به تصمیم دولت عراق در مراسم اربعین امسال تنها 30 هزار نفر ایرانی قرار بود شرکت کنند که الکاظمی تعداد زوار کشورهای اسلامی را تا 80 هزار نفر افزایش داد که البته این زائران باید از طریق هوایی به این کشور سفر کنند.
مقامات ایرانی درصدد هستند که در گفت‌وگو با مقامات بغداد این سهمیه را افزایش دهند و از طرف دیگر با اتخاذ راهکارها و انجام توافقاتی با مقامات عراق ، هزینه‌های مالی این سفر را برای زائران ایرانی کاهش دهند.
از سوی دیگر، سفر الکاظمی به ایران یک ماه پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی عراق انجام می‌شود و از همین رو انتظار می‌رود گفتگو‌هایی نیز درباره آینده سیاسی عراق میان تهران و بغداد انجام شود.
عراق و ایران همواره متحدان استراتژیک یکدیگر بوده‌اند و فارغ از مسائلی که در جریان دیدار مصطفی الکاظمی با مقامات ایرانی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و ابعاد سیاسی-امنیتی-اقتصادی سفر نخست‌وزیر عراق به تهران، در شرایطی که آمریکا و رژیم صهیونیستی به دنبال ایجاد اختلال در نقش منطقه‌ای ایران به ویژه بعد از آغاز روند صادرات سوخت از کشورمان به لبنان هستند، سفر مصطفی الکاظمی به ایران در سطح راهبردی اهمیت بالایی دارد.
